- آثار باستانی ایران
- آثار باستانی چیست؟
- تقسیم بندی آثار باستانی ایران زمین
- دوران قبل از اسلام
- مشهورترین و معروف ترین آثار باستانی قبل از اسلام
- دوران بعد از اسلام
- معماری ایوان عالی قاپو اصفهان آثار باستانی ایران
- بیشترین آثار باستانی در کدام شهر ایران قرار دارد؟
- آثار موزه قزوین
- مهمترین آثار باستانی ایران در خارج از کشور
- تپه سیلک کاشان
- آثار باستانی ایران در موزه لوور پاریس
- موزه بریتانیا
- موزه ارمیتاژ، سنت پترزبورگ روسیه
- آثار باستانی ایران در آمریکا
- موزه بروکلین، نیویورک
آثار باستانی ایران
آثار باستانی ایران به سبب داشتن پشتوانهای چند هزار ساله از لحاظ تنوع و تعدد بسیار غنی ست. براستی آثار باستانی هر کشوری قدمت، تاریخچه و تمدن آن سرزمین را تعیین میکند. از آنجا که ایران در کنار کشورهای باستانی دیگر به عنوان مهد تمدن دنیا شناخته میشود. طبیعی است که آثار باستانی و تاریخی فراوانی را در خود جا داده باشد. در این محتوا سعی شده است تا به تعریف آثار باستانی، تقسیمبندی دورههای آثار باستانی، بیشترین آثار باستانی ایران در کدام شهر است. مهمترین آثار باستانی ایران در خارج از کشور، موزههای مهم جهان که آثار باستانی ایران در آن نگهداری میشود، آثار باستانی ایران در آمریکا و آثار باستانی ایران در عراق پرداخته شود.
آثار باستانی چیست؟
درواقع آثار باستانی و تاریخی به مجموعهای از اشیا، ابزارها، دستسازها، مکانها، بناها، کتیبهها و سنگنگارهها گفته میشود. که ساختهی دست بشر و نتیجهی اندیشه اجداد و پیشینیان هستند. درواقع آثار باستانی بر جا مانده از فرهنگ و تمدن مردمان پیشین است. که رخدادها و تاریخ بشریت را حکایت میکنند.
تقسیم بندی آثار باستانی ایران زمین
در کشور ایران به پهنای تاریخ، تمدن و حتی جغرافیای آن، آثار باستانی بسیاری وجود دارد. هر کدام از این آثار به تمدن و یا بخشی از تاریخ چند هزار ساله این کشور پهناور باز میگردد. در این قسمت به تقسیم بندی آثار باستانی ایران میپردازیم.
دوران قبل از اسلام
این دوران پر فراز و نشیب زاینده بسیاری از آثار با عظمت و زیبایی است. که این آثار نشان از ریشه و قدمت چند هزار ساله ایران عزیز دارد. قدیمیترین آثار انسانی کشف شده در ایران مربوط به تمدنهای باستانی گنج دره، تمدن ایلام و سایر تمدنهای ایران است. برای نمونه تمدن جيرفت و شهر سوخته سیستان و بلوچستان كهنترين تمدن بشري در جهان است. قبل از کشف شهر سوختهی سيستان و بلوچستان، كهنترين تمدن جهان در سومر عراق شناخته میشد. اما با کشف تمدن جيرفت مرزهای كهنترين تمدن جهان تغییر و تجديد نظر یافت.
مشهورترین و معروف ترین آثار باستانی قبل از اسلام
مهمترین آثار معماری باستانی و تاریخی قبل از اسلام در ایران که جاذبههای مشهور گردشگری تاریخی در ایران و دنیا محسوب میشوند. عبارتند از: تخت جمشید یا پرسپولیس و نقش رستم، تخت سلیمان و مجموعه پاسارگاد و غیره است. بیشتر این بناها در سازمان یونسکو ثبت شدهاند و گردش بسیاری را از سراسر دنیا به سمتشان جذب میکنند.
برخی از این مکانها و بناهای باستانی از جمله تخت سلیمان برای ایرانیان زیاد شناخته شده نیست، در حالی که بسیاری از توریستهای خارجی که برای جذب انرژی معروف به توریستهای معنوی برای دریافت انرژیهای شفابخش به تخت سلیمان سفر میکنند. مکانی که اسرار دریاچهی آن هنوز به طور کامل افشا و کشف نشده است.
دوران بعد از اسلام
این دوره از ایران را میتوان به دو دسته دوران قبل از صفوی و دوران بعد از صفویه تقسیم نمود. پس از ورود اسلام به ایران سامانيان در شكلگيري و ماندگاری فرهنگ، تمدن و دانش در ايران پس از اسلام نقش بسزایی داشتند.
معماری ایوان عالی قاپو اصفهان آثار باستانی ایران
دوره صفويه از مهمترين دوران تاريخي ايران به شمار ميآيد. چون كه بعد ۹۰۰ سال پس از نابودي شاهنشاهي ساسانيان در ایران، صفویان توانستند بار دیگر یک پادشاهي متمركز ايراني را بر سراسر ايران بگسترانند. هر چند در این نهصد سال ایرانیانی چون صفاريان، سامانيان، آل بويه و سربداران به پا خواستند و تشکیل حکومت دادند. اما هیچ کدام از آنها نتوانستند تمام ایران را زیر پوشش یک دولت قرار گیرد و يكپارچگي ميان مردم بوجود آورند. در دوره صفويه به دلیل ثبات در کشور، پيشرفتهای زیادی در معماري، خوشنويسي و نقاشی صورت گرفت. آثار باستانی باقیمانده از این دوره گواه این مطلب است. از آثار و بناهای تاریخی معروف دوره صفويه میتوان به مسجد شيخ لطف الله، عالي قاپو، كاخ چهل ستون، سي و سه پل، كاخ هشت بهشت و بقعه شيخ صفي الدين اشاره نمود.
بیشترین آثار باستانی در کدام شهر ایران قرار دارد؟
آثار باستانی ایران
از آنجا که بیشترین آثار باستانی ثبت شده در سازمان یونسکو از استان فارس است. لذا به نظر میرسد آثار باستانی این استان بیشتر از سایر استانها در دنیا مورد توجه قرار گرفته است. اما بیشترین آثار باستانی ثبت شده در آثار ملی ایران مربوط به استان قزوین میباشد. همانطور که گفته شد بیشتر آثار باستانی کشور هنوز کشف نشده و یا از ایران خارج شده است. آمار دقیقی از آثار باستانی کشور عزیزمان ایران در خارج از کشور مشخص نیست.
آثار موزه قزوین
در شهرهای جنوبی ایران مانند کرمان، یزد و سیستان و بلوچستان آثار باقیمانده از ایران باستان هنوز هم در روستاهای این استانها همچنان پا برجاست. از دلایل ماندگاری این آثار شاید وقوع جنگها کمتر و حوادث طبیعی مثل زلزلههای مخرب کمتر نسبت به سایر نقاط ایران است.
مهمترین آثار باستانی ایران در خارج از کشور
بخش قابل توجهی از آثار ارزشمندی که گویای فرهنگ و تمدن غنی این کشور باستانی ست. در دورانهای مختلف تاریخی از ایران خارج شده است. به برخی از این آثار در ادامه اشاره میکنیم.
پیمانه با نقش بز کوهی مربوط به تمدن ایلام کشف شده در گورستان باستانی شوش استان خوزستان و محل نگهداری آن موزه لوور پاریس است.
تخته بازی ۵۸ خانه مربوط به تمدن تپه سیلک کاشان که در موزه لوور پاریس نگهداری میشود.
تپه سیلک کاشان
تکوک شیر غران، سنگنگاره پیشکشآوران تخت جمشید، کاسه زرین میخینگار، مربوط به دورهی هخامنشیان محل نگهداری آن موزه کلانشهری هنر یا موزه متروپولیتن، نیویورک است.
استوانه کوروش یا منشور کوروش محل نگهداری آن موزه بریتانیا است.
تندیس فاخته لاجوردی و تندیس ناپیرآسو مربوط به تمدن عیلامی که در موزه لوور پاریس نگهداری میشود.
همینطور تندیس نقرهای گاو نشسته و کلاهخود پرنده و سه پیکر مربوط به تمدن عیلامی که در موزه متروپولیتن، نیویورک نگهداری میشود.
نقش شیر و سرستون گاو دوسر کاخ آپادانای شوش، دسته گلدان بز کوهی، و کتیبه داریوش بزرگ مربوط به دورهی هخامنشیان محل نگهداری آن موزه لوور پاریس است.
سگک عقاب و صید مربوط به دورهی اشکانیان که در موزه متروپولیتن، نیویورک نگهداری میشود.
سنگنگاره بز با دم ماهی، سنگنگاره زن ایلامی و ندیمه، سنگنگاره یادبود اونتاش ناپیریشا، فلزنگاره نیایش آفتاب یا تابلو مراسم نیایش راهبههای آفتاب مربوط به تمدن عیلامی که در موزه لوور پاریس نگهداری میشود.
قالی پازیریک مربوط به دورهی هخامنشیان محل نگهداری آن موزه ارمیتاژ، سنت پترزبورگ روسیه است.
نقش سه نیزهدار مربوط به دورهی هخامنشیان محل نگهداری آن موزه پرگامون آلمان است.
این آثار باستانی پر ارزش جز بسیار کوچکی از میراث به غارت رفته از ایران عزیزمان است. که متاسفانه رونق و اعتبار دهنده به موزههای مشهور جهان است.موزه های مهم جهان که آثار باستانی ایران در آن نگهداری میشود
آثار باستانی ایران در موزه لوور پاریس
موزه لوور در شهر پاریس از معتبرترین موزههای جهان است. سالن ایران در این موزه، محل قرارگیری آثار باستانی ایران در موزه لوور پاریس است. در این موزه آثار باستانی متعدد از ایران در حدود دو هزار و پانصد عدد به نمایش عموم گذاشته شده است. از مهمترین این آثار میتوان به اسب دوسر، بز بالدار طلایی، سرستون های تخت جمشید، صفحات شاهنامه، مجسمههای سنگی، کتیبه های داریوش است. بیشتر آثار باستانی ایران در موزه لوور پاریس از طریق بنادر بوشهر با کشتی و یا از طریق کشور عراق در طی سالیان متمادی بر اثر بیاعتنای دولتهای وقت خارج شده است.
موزه بریتانیا
درواقع موزه بریتانیا مجموعهای بزرگی از آثار خاورمیانه است. در میان آثار نگهداری شده در این موزه، آثار باستانی مهم ایرانی نیز نگهداری میشود. از این آثار، منشور حقوق بشر کوروش با ارزشترین اثری است که در این موزه نگهداری میشود.
موزه ارمیتاژ، سنت پترزبورگ روسیه
در موزه ارمیتاژ آثار باستانی دورههای مختلف ایران از تمدنهای ایران از جمله تمدن ایلامی تا دوره قاجاریه نگهداری میشود. اما بیشتر آثار ایرانی این موزه مربوط به دوره قاجاریه است.
آثار باستانی ایران در آمریکا
آثار باستانی ایران در آمریکا علاوه بر کلکسیوندارهای شخصی در موزههای این کشور نیز زینتبخش موزهها است. حجم بالای این آثار در این کشور نشان دهنده، سواستفاده سالهای متمادی حضور فعال این کشور در ایران است. از موزههای مهم ایالات امریکا که آثار باستانی ایران که در آن نگهداری میشود عبارتند از:
موزه بروکلین، نیویورک
درواقع موزه بروکلین یکی از بزرگترین و کهنترین موزههای هنری در ایالات متحده آمریکا است. در این موزه آثار باستانی ایرانی نظیر مجموعه کاشیهای قرن پنجم تا نهم، آثار هنری دورههای صفویه و قاجار مانند نقاشیهای روغنی، فرش، لباسهای بومی ایران نگهداری میشود.